Рөстәм Миңнеханов: “Без үз кадеребезне, дәрәҗәбезне белергә тиеш”

Россия төбәкләрендәге татар авылларында хәләл продукция җитештерү, авыллардагы гаилә фермалары өчен продукция эшкәртү өчен мини цехлар булдыру перспективалары, хәләл ризык җитештерүчеләрнең Бөтенроссия оешмасын булдыру, чит төбәкләрдәге татар эшмәкәрләрен Казандагы “Агропромпарк”та ташламалы шартларда сату урыннары белән тәэмин итү, татар эшмәкәрләренең табыш артыннан гына кумыйча, авыларны үстерүгә ярдәм итүе һ.б. мәсьәләләр бүген Татар авыллары эшмәкәрләренең икенче Бөтенроссия җыены пленар утырышында күтәрелде. Камал театры бинасында пленар утырышның ачылышы ТР Президенты Рөстәм Миңнеханов катнашында узды. Илнең 31 төбәгеннән җыелган татар эшмәкәрләре трибунадан күтәргән темалар болар белән генә чикләнмәде, билгеле. Телне, нәселне саклап калу, үрнәк татар авыллары тәҗрибәсен өйрәнү, уртак көч белән татар авыллары, татар шәхесләре тарихын язу мәсьәләләренә дә зур урын бирелде бу утырышта.

Бөтендөнья Татар конгрессы Башкарма комитеты рәисе Ринат Закиров белдергәнчә, татар авылларының киләчәге милләт киләчәге белән тыгыз бәйләнгәнгә, мондый җыеннарга һәрвакыт зур өметләр баглана. Шуңа да төп максат ди ул, татар авылларын яшәтү өчен көч кую. Ул татар авыллары эшмәкәрләренең былтыр узган тәүге җыенының уңышлы һәм нәтиҗәле булуын ассызыклады. “Бүген Татарстан җитәкчелеге дә бу мәсьәләнең асылын аңлап тырышып хәрәкәт итә. Татар эшмәкәрләренең биредәге икенче җыены шуның ачык мисалы”, -ди ул. 

Ринат Закиров узган җыендагы сөйләшүләр нәтиҗәсе буларак, авыл хуҗалыгы өлкәсендә шактый уңай үзгәрешләр булуын ассызыклады. Татарстанда авыл эшмәкәрлегенә игътибарның бермә-бер артуына игътибар юнәлтте. Аның фикеренчә, әле бу олы юлның башы гына. Авыл җирендә эшмәкәрлекне ныклап үтерергә кирәк.

“Без барыбыз да авылларда эшмәкәрлек үссен дип тырышабыз. Әмма ул кечкенә булса да табыш алырга тиеш, шунсыз ул үсә алмый. Авыл хуҗалыгына күрсәтелә торган ярдәм җитештерүчегә үз вакытында һәм турыдан-туры барып җитәргә тиеш”, -дип ассызыклады ул. 

Россия Бөтендөнья сәүдә оешмасына кергәч, авыл хуҗалыгы өчен дә вазгыять тамырдан үзгәрде. Экспертлар фаразлавынча, илдә читтән арзан бәягә күпләп азык-төлек кертү ихтималы зур. “Шулай да, минемчә, моның татар авыллары өчен бер отышлы ягы бар. Хәләл ризык җитештерүчеләр өчен үзләренә аерым шартлар таләп итәргә мөмкинлекләр күренә. Бүген дөнья базарында да, илдә дә хәләл ризык сегменты үсеп бара. Мондый ризыкны җитештерү өстәмә чыгымнар таләп итә. Шуңа күрш авыл хуҗалыгына игътибар да, ярдәм дә артырга тиеш. Татар эшмәкәрләренең бүген бер ассоциациягә берләшеп, үз мәнфәгатьләрен ил күләмендә генә түгел, ВТО җитәкчелеге алдында да кую мөмкинлеге бар”, -ди ул.

Хәләл ризык җитештерү эшен Россиядәге 4 меңнән артык татар авылы әйдәп барачагына шигем юк, ди Ринат Закиров. Узган елгы җыенда катнашкан ТР Президенты Рөстәм Миңнеханов Казанда ачылган яңа “Агропромпарк”та хәләл ризык бүлеген оештырырга күрсәтмә биргән иде. Шуны күздә тотып Россия авылларындагы 97 эшмәкәр шунда эшләргә теләк белдергән. Былтыргы җыен нәтиҗәләре буенча Бөтендөнья татар конгрессы хәләл ризык җитештерүчеләр регламенты дигән документ әзерләгән, быелгы җыен кысаларында 21 мартта узган киңәшмәдә бу эштә катнашырга теләгән эшмәкәрләр фикер алышкан. “Әлеге регламент нигезендә хәләл ризык җитештерүчеләрнең Бөтенроссия оешмасын булдыруны һәм аны РФ Юстиция министрлыгында теркәүне күздә тотабыз”,-ди Бөтендөнья Татар конгрессы Башкарма комитеты рәисе. Аның белдерүенчә, уңышлы эшләгән татар авыллары азык-төлек иминлеген тәэмин итү сәясәтендә катнаша.

Ринат Закиров ассызыклаганча, бүгенге җыенның төп максатларының берсе үзара хезмәттәшлек механизмнарын булдыру. “Әгәр Татарстан илнең татар авыллары белән хезмәттәшлек системасын булдыра алса, бу безнең көчне тагын да арттырачак",-ди. Аның фикеренчә, чит төбәкләрдәге эшмәкәрләр белән хезмәттәшлекнең кануны нигезен дә булдыру кирәк. “Татарстанның чит төбәкләр белән хезмәттәшлеге никадәр киңкырлы булса, шулкадәр яхшырак”, -ди ул.

Милләтне, татар авылларын, эшмәкәрләрне борчыган актуаль мәсьәләләрне трибунага чыгып сүз алган делегатлар, кунаклар дәвам итте. Мәсәлән, токымлы атлар үрчетү белән шөгыльләнүче Бөгелмә районы Карабаш авылы эшмәкәре Фәрит Нәбиуллин “татар глобализациягә татар аты белән дә керергә тиеш”, дигән фикер белдерде. Ул Татарстанда токымлы атлар үрчетүне арттыру, кымыз производствосын үстерү перспективаларына тукталды.

Ульяновски өлкәсе Иске Кулаткы муниципаль районы башлыгы, «Гексар-электротехника» заводы директоры Эдуард Ганиев һәркем үз авылын саклап калуга гына өлеш кертсә дә, файдасы зур булыр иде, дип саный. “Эшмәкәрләрнең төп максаты табыш алу гына түгел, элеккеге заманнардагы кебек алар авыл җирләрендә мәктәпләрне,мәдәниятне үстерүгә ярдәм итәргә тиеш”, -ди ул. Ул шулай ук Казан “Агропромпарк”ында читтән килгән татар эшмәкәрләренә ташламалар карауны сорады. ТР Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы структурасында төбәкләр белән эшләүче махсус бүлекчә булдыру тәкъдимен кертте.
Пенза өлкәсе татар милли - мәдәни мохтәрияте рәисе Бәкер Акҗегетов чыгышында күбрәк рухи проблемаларны күтәрде. Өлкәдәге 52 татар авылының бүген 30 ында гына татар теле укытылуын, ә тулысынча укыту татар телендә барган мәктәпләр булмавын сөйләде. “Инде өченче ел авылларыбызга Казандагы уку йортларын тәмамлаган яшь белгечләр кайтмый. Үзебездән анда татар теле укытучысы белгечлегенә укытырга җибәрүдән дә файда юк хәзер. Барыбер монда кайткач,үз белгечлекләре буенча эш таба алмыйлар”, - ди ул.

Утырышта катнашкан ТР Фәннәр академиясе вице-президенты Рафаэль Хәкимов үз чыгышында Россия төбәкләрендәге бөтен татар авыллары тарихларын язуда көчләрне берләштерергә чакырды. Ул бу гаять мөһим эштә Бөтендөнья татар конгрессын ТР Фәннәр академиясе белән тыгыз хезмәттәшлеккә чакырды. Сүз, аерым алганда, Россиядәге татар авыллары турында китаплар сериясен төзүгә кагыла. “Үз юлларын эзләүләре белән аерылып торучы, каяндыр ярдәм көтмичә, четерекле проблемаларны үз көчләре белән чишүче татар авыллары бар. Бүгенгечә итеп әйтсәк, мондый акыллы, смарт-авыллар тәҗрибәсен өйрәнергә кирәк", - дип саный галим. Ул зур шәхесләр биргән авылларн университетка тиңләде. “Авыллар ипи-сөт җитештерә торган урын гына түгел, зур шәхесләр үстерү, гореф-гадәтләрне саклый торган урын да. Шул күзлектән чыгып та карарга кирәк”, -ди ул. 

ТР Президенты Рөстәм Миңнеханов татар эшмәкәрләренең бу җыенын очрашу, аралашуның уңай формасы буларак бәяләде. Авыл эшмәкәрләренең проблемаларын чишү һәм татар авылларының киләчәге турында уйлану өчен файдалы форма, дип саный ул. Аның искәртүенчә, авыл бетсә, ул милләтнең киләчәгендә дә чагылачак. Бу татарларга гына түгел, башка милләтләргә дә кагыла. Ул авылларны үстерүдә татар эшмәкәрләренең мөһим роль уйнавына басым ясады.

Президент форум делегталары күтәргән ана теле, аны саклап калу проблемасына аерым тукталып үтте. “Бу мәсьәләдә әле Татарстан күләмендә нәрсәдер эшли алсак, Россия күләмендә тел буенча позициябезне югалтып бетердек дияргә була. Бу мәсьәләне хәл итү өчен, безгә бердәм булып, телне саклау буенча үзебезнең программабызны булдырып, Мәскәү алдына куярга тиешбез. Башка милли телләр өчен дә шундый программа булырга тиеш”, -диде ул. Президент Татарстанда телне өйрәтү буенча “Ана теле” дигән интернет программа эшләнүенә дә игътибар юнәлтте. 

Рөстәм Миңнеханов татар авыллары, татар шәхесләре турында үзебез язып калдырмасак, тарих югалачак, дип саный. “ТР Фәннәр академиясенең, институтларының гына көче җитми. Без моны системалы рәвештә Россия күләмендә алып барырга тиеш”, -диде ул. Республика башлыгы бүгенге җыенда яңгыраган фикерләрнең файдалы булуын, уртак планнар кору өчен этәргеч бирүен, мондый очрашуларның төрле формаларда ешрак булырга тиешлеген белдерде. “Кая гына барсам да, татарлар белән очрашырга тырышам. Проблемаларны чишәргә һәммәбез үз өлешен кертергә тиеш. Татарстан алга таба да үз өлешен кертергә тырышачак, ул һәрвакыт сезнең белән бергә. Россия күләмедә проблемаларыбызны күтәрүдә бердәм булсак, без көчле булабыз”, -диде Рөстәм Миңнеханов. Ул татарларның Россиядә сан ягыннан икенче урында булуына басым ясап залда утырган милләттәшләребезгә: “Үзебезнең кадеребезне, дәрәҗәбезне белергә тиешбез”, -дип мөрәҗәгать итте.

Соңыннан Татарстан башлыгы бертөркем татар эшмәкәренә ТР Президентның Дәүләт бүләкләрен (Рәхмәт сүзе) тапшырды.